Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Na rừng

Tên gọi khác: Nắm cơm, Ngũ vị nam, Dây xưn xe,…

Tên khoa học: Kadsura coccinea (Lem) A. C. Smi (K.chinensis Hance). Ngũ vị – Schisandraceae.

Theo Y học cổ truyền, Na rừng có 2 loại là Na rừng đỏ và Na rừng trắng. Có một vài sự khác biệt nhỏ giữa 2 loại trên.

Na rừng đỏ: Loại quả chín sẽ có màu đỏ, mùi thơm rất đặc trưng, loại quả này có giá trị dược liệu hơn Na rừng trắng.

Na rừng trắng: Khi chín màu vàng nhạt, khe múi hơi đỏ, có giá trị dược liệu ít hơn.

Đặc điểm tự nhiên

Na rừng là cây dây leo, thân cứng, hóa gỗ, màu nâu đen, cành nhẵn. Lá mọc so le, phiến dày, hình bầu dục hoặc hình trứng, dài 10 – 12cm, rộng 4 – 5cm, gốc tròn, đầu nhọn, mặt trên mặt trên màu lục sẫm bóng, mặt dưới nhạt, có nhiều chấm trắng nhỏ.

Hoa khác gốc, mọc đơn độc ở kẽ lá; lá bắc dễ rụng; bao hoa gồm những phiến mập hình trứng, xếp thành 2 – 3 vòng, càng vào trong, phiến càng lớn hơn, màu trắng thơm, điểm vàng nâu ở đầu phiến; hoa đực có nhiều nhị mọc trên một cán ngắn, hoa cái có các lá noãn xếp rất sít nhau. Hoa thường có màu đỏ tím hay vàng.

Quả to, hình cầu, rất giống hình dáng tương tự như quả na nhưng kích thước to gấp đôi hoặc gấp ba lần quả na ta, khi chín màu vàng hoặc đỏ hồng, nhiều múi, múi rất to, dễ tách thành từng múi nhỏ, có mùi thơm nhẹ, ăn được.

Mùa hoa: Tháng 5 – 6, mùa quả: Tháng 8 - 9.

Phân bố, thu hái, chế biến

Loài na rừng phân bố ở vùng nhiệt đới hay nhiệt đới Nam Á và Đông Nam Á. Ở Việt Nam, có 4 loài mọc rải rác ở vùng núi từ 600m đến 1500m, ở các tỉnh Lào Cai, Hà Tây, Cao Bằng, Lạng Sơn… ở phía nam thấy ở Lâm Đồng. Trên thế giới cây phân bố ở một số khu vực núi cao trong vùng có khí hậu nhiệt đới hay á nhiệt đới của Ấn Độ, Lào và Nam Trung Quốc.

Na rừng thuộc loài cây cây leo quăn, thường xanh, ưa khí hậu ẩm mát đặc biệt ở vùng nhiệt đới núi cao. Cây ưa sáng hơi chịu bóng, thường mọc ở ven rừng hay rừng đá vôi. Cây ra hoa quả hàng năm nhưng số lượng hoa quả trên cây không nhiều. Ở vùng rừng quốc gia tam đảo có một khóm na rừng, mọc gần đường đi nên hay bị chặt phá, số cành non nhiều (ước tính dưới 1 năm tuổi) nên không thấy có hoa quả.

Na rừng có thể xếp vào nhóm cây thuốc tương đối hiếm gặp ở Việt Nam, cần chú ý bảo vệ.

Rễ Na rừng có thể thu hái và bào chế thuốc quanh năm.

Sau khi thu hái gốc cây Na rừng, mang về rửa sạch đất cát. Thái thành từng lát mỏng như Kê huyết đằng mang đi phơi nắng đến khi thật khô.

Bộ phận sử dụng

Vỏ rễ vỏ thân thu hái quanh năm, phơi khô.

Rễ và quả là bộ phận dùng làm thuốc của Na rừng.

Sodium carbomer là gì?

Sodium carbomer là một Homopolymer của Acid acetic, một hợp chất có cấu trúc lặp lại tạo nên các phân tử Acid acrylic và tồn tại ở dạng bột, màu trắng, không mùi, không vị, tan trong dầu, nước và alcohol.

Hoạt chất này có độ pH trung hòa 6.5, sau khi thêm nước thì độ pH của chất này vẫn ở vào khoảng từ 6 đến 7.5, không giống như hầu hết các Carbomer khác có tính axit và cần phải được trung hòa.

Sodium carbomer còn có khả năng chống lại tia cực tím.

Về công dụng, Sodium carbomer là hợp chất tạo đặc trong mỹ phẩm. Ở điều kiện bình thường, Sodium Carbomer đóng vai trò như một chất bảo quản. Khi dùng ở nồng độ thấp, thành phần này còn có tác dụng điều chỉnh độ nhớt của sản phẩm giúp sản phẩm khô nhanh, không tạo lớp màng trên da.

Điều chế sản xuất

Sodium Carbomer là một polymer tổng hợp có trọng lượng phân tử lớn của Acid acrylic, liên kết ngang với Aryl polyether.

Cơ chế hoạt động

Sodium carbomer có tác dụng làm đặc, ngoài ra còn phân phối và đình chỉ các chất rắn không hòa tan thành chất lỏng và ngăn chặn các phần dầu và chất lỏng của dung dịch tách ra.

Với khả năng hấp thụ và giữ nước, thành phần này có thể phồng lên gấp 1.000 lần so với thể tích ban đầu trước khi phân tán trong nước. 

Vegetable Glycerin là gì?

Vegetable Glycerin (hay còn gọi là Glycerin thực vật) có nguồn gốc từ thực vật, tan được trong nước. Ở những nồng độ khác nhau, Vegetable Glycerin sẽ mang những thuộc tính khác nhau cũng như được sử dụng với vai trò khác nhau.

Vegetable Glycerin được sử dụng trong các sản phẩm mỹ phẩm làm đẹp như kem, gel, sản phẩm tạo kiểu tóc… Vegetable Glycerin có thể cung cấp các lợi ích sức khỏe, từ sức khỏe của da đến hydrat hóa tốt hơn và đường ruột được tăng cường.

Theo quy định, thành phần Vegetable Glycerin phải tinh khiết mới được phép sử dụng trong gia công mỹ phẩm hoặc chế biến thực phẩm.

Điều chế sản xuất Vegetable Glycerin

Vegetable Glycerin là một chất lỏng sệt nhẹ như nước siro trong suốt. Người ta chiết xuất Vegetable Glycerin bằng cách làm nóng chất béo thực vật (như đậu nành, dừa hoặc dầu cọ) dưới áp lực hoặc cùng với một chất kiềm mạnh.

Điều chế gia nhiệt với kiềm làm cho glycerin tách ra khỏi các axit béo và trộn với nước, tạo thành một chất lỏng không mùi, có vị ngọt, giống như xi-rô. 

Taurine là gì?

Taurine có tên hóa học là 2-aminoethanesulfonic acid hay còn được gọi là Acid amin sulfonic, xuất hiện trong cơ thể con người một cách tự nhiên với một lượng lớn trong não, võng mạc, tim và các tế bào máu (tiểu cầu). Chất này có nhiều chức năng quan trọng đối với sức khỏe. Các loại thực phẩm mang đến nguồn Taurine dồi dào là thịt, cá và trứng.

Cơ thể thường tự tạo ra Taurine. Nhưng với những trường hợp cơ thể không tự tạo ra Taurine, cần phải dung nạp Taurine từ chế độ ăn uống hoặc thực phẩm chức năng. Sữa mẹ rất giàu Taurine. Trẻ em không có khả năng tạo ra chất này, nếu không được bú mẹ sẽ không nhận đủ Taurine. Vì vậy Taurine thường được thêm vào sữa công thức dành cho trẻ sơ sinh.

Taurine được dùng để điều trị suy tim sung huyết (CHF), viêm gan, bệnh tiểu đường. Dạng Acid amin này cũng được sử dụng cho hoạt động thể thao để tăng cường năng lượng.

Điều chế sản xuất 

Con người có thể hấp thụ trực tiếp Taurine từ chế độ ăn uống hoặc qua quá trình sinh tổng hợp ở gan. Taurine là sản phẩm trung gian của quá trình chuyển hóa Methionine và Cysteine, Acid cysteine ​​sulfinic, được khử Carboxyl hóa thành vùng dưới nước bởi Cysteine ​​sulfinic acid decarboxylase (CSAD) và sau đó bị oxy hóa để tạo ra Taurine. 

Cơ chế hoạt động

Taurine có chức năng chính là kết hợp với các Acid mật và Glycine cũng như tham gia nhiều quá trình chuyển hóa quan trọng. Chất này có nồng độ cao trong các mô cơ thể, trên võng mạc, bạch cầu và có chức năng chống oxy hóa hoặc bảo vệ cơ thể khỏi các chất phóng xạ. Taurine còn hỗ trợ cho sự phát triển bình thường của thần kinh trung ương và thị lực của đứa trẻ trước cũng như sau khi sinh. Ngoài ra, taurine còn có khả năng ngăn ngừa tác động của một số thành phần độc hại do cơ thể sinh ra.

Stearyl Alcohol là gì?

Stearyl Alcohol (hay octadecyl alcohol hoặc 1-octadecanol) là một chất hữu cơ thuộc nhóm cồn béo.

Stearyl Alcohol được tìm thấy trong dầu dừa, dầu cọ, bơ hạt mỡ, cacao… và thường dùng cho mục đích làm mềm, nhũ hóa và làm đặc trong các sản phẩm chăm sóc da. Stearyl Alcohol tồn tại ở dạng hạt trắng/vảy. Hợp chất này không tan trong nước.

Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã kiểm tra sự an toàn của Stearyl Alcohol và cho phép được sử dụng làm phụ gia đa năng bổ sung trực tiếp vào thực phẩm.

Điều chế sản xuất Stearyl Alcohol

Stearyl Alcohol có nguồn gốc từ axit stearic - một loại axit béo bão hòa tự nhiên. Người ta có thể điều chế Stearyl Alcohol thông qua quá trình hydro hóa với các chất xúc tác.

Thioredoxin là gì?

Thioredoxin là loại protein phân tử nhỏ hoạt động như chất chống oxy hóa khử và rất cần thiết cho sự sống của động vật có vú. 

Thioredoxin là cầu nối liên lạc giữa các tế bào, đóng vai trò quan trọng trong các phản ứng oxy hóa khử cũng như phản ứng oxy hóa. Loại protein này có khả năng bảo vệ tế bào chống lại sự mất cân bằng giữa quá trình hình thành gốc tự do có oxy và cơ chế chống lại các gốc tự do tự nhiên của cơ thể.

Ngoài ra, Thioredoxin còn góp phần vào việc bảo vệ các tế bào khỏi yếu tố hoại tử khối u (TNF) cũng như giúp làm giảm các liên kết của protein hòa tan được tạo ra bởi H2O2 và hoạt động như một chất khử gốc tự do.

Theo các nghiên cứu chuyên sâu về mắt, sự suy giảm của Thioredoxin là một trong những nguyên nhân đưa đến tình trạng cận thị tiến triển, khiến hai bộ phận quan trọng nhất trong mắt là thủy tinh thể và võng mạc bị thay đổi cấu trúc và chức năng. Hậu quả là khiến thị lực bị suy giảm.

Mặt khác, các nghiên cứu cũng cho thấy sự suy giảm Thioredoxin có liên quan đến tình trạng nhìn mờ và các triệu chứng nhức, mỏi mắt ở người cận thị. Việc kịp thời bổ sung, ổn định và tăng cường Thioredoxin cho mắt sẽ giúp thủy tinh thể và võng mạc không sớm rơi vào tình trạng lão hóa và hư tổn, tránh được cận thị sớm, tăng nặng, gây suy giảm thị lực cũng như nguy cơ mù lòa. 

Xylitylglucoside là gì?

Xylitylglucoside đến từ hai loại đường thực vật liên kết với nước, glucose và xylitol. Theo nhà sản xuất, Aquaxyl gần giống một loại kem dưỡng ẩm kỳ diệu không chỉ đơn giản là dưỡng ẩm mà còn có thể “điều hòa dòng chảy ngậm nước của da”.

Công thức hóa học của Xylitylglucoside

Điều chế sản xuất Xylitylglucoside

Xylitol glucoside là một thành phần của phức hợp thành phần hoạt tính Aquaxyl và được lấy từ đường thực vật. Trong các sản phẩm mỹ phẩm, chất này được đánh giá cao vì đặc tính dưỡng ẩm của nó. Nó cung cấp độ ẩm lâu dài cho các tế bào da và giúp da lưu trữ và giữ ẩm tốt hơn. Ngoài ra, xylitol glucoside thúc đẩy quá trình tổng hợp axit hyaluronic trong da.

Cơ chế hoạt động

Xylito lglucoside sức mạnh của sự kết hợp ngọt ngào đã được cấp bằng sáng chế, tối ưu hóa dòng chảy ẩm của da. Cơ chế hoạt động của nó được xác định bởi thẩm mỹ học, kiểm soát lưu thông và dự trữ nước.

Xylitolglucoside một mặt nó có thể tối ưu hóa dự trữ nước bằng cách tăng NMFs quan trọng (các yếu tố giữ ẩm tự nhiên - những thứ có tự nhiên trong da và giúp giữ ẩm) - như axit hyaluronic và chondroitin sulfate - trong da.

Mặt khác, nó còn hạn chế mất nước bằng cách cải thiện hàng rào bảo vệ da với việc tăng tổng hợp lipid (ceramides và cholesterol) và protein. 

Trisodium Edta là gì?

EDTA (ethylenediamine tetraacetic acid) và muối của nó, Calcium Disodium EDTA, Diammonium EDTA, Dipotassium EDTA, Disodium EDTA, TEA-EDTA, Tetrasodium EDTA, Tripot potassium EDTA và Trisodium EDTA, và các thành phần liên quan HEDTA (hydroxyethyl ethylenediamine triacetic acid) và trinatri của nó muối, Trisodium HEDTA, là bột kết tinh thường được bán dưới dạng dung dịch nước.

Trisodium EDTA là một muối của axit ethylenediamine tetraacetic, và được sử dụng trong mỹ phẩm và các sản phẩm chăm sóc cá nhân như một chất chelat với khả năng liên kết với các ion kim loại. Đặc tính này cho phép Trisodium EDTA hỗ trợ ngăn ngừa sự biến chất của công thức, duy trì độ trong, bảo vệ các hợp chất tạo mùi thơm và ngăn ngừa ôi thiu.

Công thức hóa học của EDTA

Điều chế sản xuất Trisodium Edta

Trisodium EDTA được tổng hợp từ Ethylene Diamine (C2H4(NH2)2), Formol (HCHO), gốc Cyanide (HCN hoặc NaCN).

Bên trong cấu trúc của chất có chứa hai nhóm NH2 (NH2 là gì, nó là công thức hóa học của amin) và bốn gốc carboxyl COOH. 

Cơ chế hoạt động

Các thành phần Trisodium EDTA tạo thành phức hợp với canxi, magiê và sắt, cho phép tạo bọt và làm sạch tốt hơn cho mỹ phẩm và các sản phẩm chăm sóc cá nhân. Bằng cách liên kết với các ion kim loại, các thành phần này ngăn không cho các kim loại lắng đọng trên tóc, da đầu và da.

Trisodium EDTA là một thành phần phụ có tác dụng trung hòa các ion khoáng để giúp sản phẩm được ổn định hơn, kéo dài tuổi thọ của sản phẩm (các ion khoáng thường gây các thay đổi không tốt cho sản phẩm).

Một thành phần trợ giúp phổ biến hoạt động như một chất được gọi là chất chelat. Nó giúp các sản phẩm giữ được vẻ đẹp và ổn định trong thời gian dài hơn bằng cách trung hòa các ion kim loại trong công thức (thường đi vào đó từ nước), nếu không sẽ gây ra một số thay đổi không mấy tốt đẹp.

Urea là gì?

Urea hay còn gọi là Carbamide, là hợp chất hữu cơ có công thức hóa học là CON2H4.

Urea là sản phẩm của quá trình chuyển hóa protein trong cơ thể và cũng có sẵn trong da, chủ yếu được bài tiết qua mồ hôi, nước tiểu. Chỉ cần có 28 microgam Urea, bạn sẽ có một làn da mịn, đẹp, khỏe mạnh. Do có đặc tính dưỡng ẩm nên Urea được xem là chất dưỡng ẩm tự nhiên cần thiết và hiệu quả. Đó cũng là lý do Urea thường xuyên xuất hiện trong các sản phẩm dưỡng ẩm, đặc biệt là sản phẩm dành cho da khô. Trong lĩnh vực mỹ phẩm, Urea đóng vai trò là một chất cung cấp hay hút ẩm tương tự như Hyaluronic acid và Glycerin.

Khi da bị khô, có thể lượng Urea tự nhiên trên da đã bị suy giảm dẫn đến giảm liết kết nước trên da. Để khắc phục tình trạng này, bạn có thể dùng những loại mỹ phẩm có chứa các thành phần Urea hóa học để bù lại lượng Urea tự nhiên bị mất.

Điều chế sản xuất 

Urea được tạo ra trong quá trình chuyển hóa protein ở những loài động vật có vú. Quá trình tạo ra Urea được diễn ra ở gan và sau đó được giải phóng vào trong máu. Ngoài ra, chất này còn đóng một vai trò quan trọng trong việc đào thải nitơ trong cơ thể.

Urea cũng có trên da của con người và chiếm khoảng 7% các yếu tố giữ ẩm tự nhiên cho da. Các yếu tố này liên kết các phân tử nước giúp cho da không bị khô và luôn giữ được độ ẩm thích hợp.

Cơ chế hoạt động

Ở nồng độ thấp từ 3-10%, nhờ khả năng hút nước vào lớp sừng, Urea hoạt động như một chất giữ ẩm hiệu quả. Ngoài ra, ở nồng độ này, Urea cũng thích hợp để chữa bệnh về da.

Ở nồng độ từ 10% đến 20%, Urea hoạt động như một chất làm tan lớp sừng và tế bào già cỗi trên da, phá vỡ công thức keratolytic giữa các tế bào da, làm bong lớp da chết và giúp da ngậm nước để mềm mịn hơn.

Tinosorb S là gì?

Tên hóa học thường gọi: Bemotrizinol.

PubChem CID: 135487856.

Tên gọi khác: BEMT, Tinororb S, Bis-ethylhexyloxyphenol methoxyphenyl triazine.

Tinosorb S có công thức phân tử hóa học là C38H49N3O5, trọng lượng phân tử là 627.8 g/mol.

Tinosorb S hay Bemotrizinol là một thành viên của methoxybenzenes. Bemotrizinol là một bộ lọc tia cực tím hữu cơ được tìm thấy trong các sản phẩm kem chống nắng không kê đơn. Bemotrinizol vừa hấp thụ tia UV-A vừa hấp thụ tia UV-B tuy nhiên nó chủ yếu hấp thụ tia UV-A.

So với các tác nhân hóa học phổ rộng cũ hơn, bemotrizinol hòa tan trong chất béo hơn (hòa tan trong dầu mỹ phẩm) để hỗ trợ hiệu quả và hoạt động phổ rộng. Nó được cho là có khả năng quang học, làm tăng khả năng bắt đầu hoạt động và hiệu quả trong việc bảo vệ chống lại tia UV khi bôi tại chỗ. Bemotrizinol thường được lưu thông trên thị trường với tên gọi Tinosorb S và Escalol S.

Bemotrizinol là một chất hóa học hòa tan trong dầu hấp thụ tia cực tím ở cả hai loại tia UV-A và UV-B. Nó được cấp bằng sáng chế và tiếp thị bởi Ciba Specialty Chemicals với tên Tinosorb S. Tính đến thời điểm viết bài này, nó được chấp thuận ở Châu Âu và Úc nhưng không được chấp thuận ở Hoa Kỳ.

Hầu như không có thành phần chống nắng đơn lẻ nào có thể bảo vệ toàn diện, một mình, kể cả Bemotrizinol. Tin tốt là bemotrizinol dường như tương thích với hầu hết các chất ngăn chặn tia UV-B và UV-A khác, do đó việc kết hợp với các thành phần chống nắng khác giúp tăng hiệu quả là khả thi. Trên thực tế, bemotrizinol ức chế sự phân hủy của một số thuốc không bị ảnh hưởng bởi ánh sáng như Avobenzone. 

Không giống như một số chất chống nắng hữu cơ khác, các nghiên cứu trong ống nghiệm cho thấy rằng bemotrizinol dường như không có tác dụng kích thích tố. Cần phải có các nghiên cứu dài hạn hơn nữa về tính an toàn của con người.

Điều chế sản xuất Tinosorb S

Trên thực tế ngày nay, nhu cầu sử dụng kem chống nắng ngày càng tăng lên, kem chống nắng là công thức không thể thiếu trong quy trình bảo vệ và chăm sóc da không chỉ với phụ nữ mà cả nam giới. Có thể nói kem chống nắng là người bạn luôn đồng hành mỗi ngày với mỗi chúng ta, do đó với khả năng chống nắng cực kì hữu dụng, Tinosorb S đã và đang tham gia sản xuất trong hàng trăm hàng ngàn các sản phẩm kem chống nắng hiện nay.

Cơ chế hoạt động Tinosorb S

Tinosorb S hay Bemotrizinol hoạt động bằng cách hấp thụ các tia UV-A và UV-B từ 280 đến 400nm, bảo vệ đỉnh ở 348nm. Bemotrizinol phục vụ để ngăn chặn sự hình thành các gốc tự do gây ra bởi bức xạ UV.

Bemotrizinol giảm thiểu ban đỏ và mang lại hiệu quả chống lão hóa tuyệt vời cũng như tác dụng bảo vệ hệ thống phòng thủ chống oxy hóa của da. Trong một nghiên cứu so sánh về những cá nhân có tiền sử bệnh phát ban đa dạng cho ánh sáng (PLE - polymorphic light eruption) trải qua quá trình cung cấp ánh sáng, việc điều trị Bemotrinizol có hiệu quả trong việc ngăn ngừa sự phát triển của PLE.

Triticum Vulgare (Wheat) Germ Oil là gì?

Triticum Vulgare (Wheat) Germ Oil hay còn gọi là dầu mầm lúa mì. Đây là loại dầu được chiết xuất từ mầm lúa mì, một loại cây lương thực thuộc nhóm cỏ thuần dưỡng thuộc chi Triticum trong họ Hòa thảo, có màu vàng nhạt hoặc hơi đỏ. 

Sau dầu hắc mai biển, Triticum Vulgare (Wheat) Germ Oil là dầu thực vật có hàm lượng Tocopherols (Vitamin E) cao nhất và được xem như một giải pháp tuyệt vời cho các vấn đề về sức khỏe cũng như chăm sóc da và tóc.

Vì dầu mầm lúa mì được lấy từ nhiều nguồn tự nhiên nên lượng Vitamin E có thể thay đổi tùy theo các giống lúa mì khác nhau được trồng trong điều kiện khí hậu thay đổi.

Dầu mầm lúa mì được sử dụng trong công thức của nhiều loại mỹ phẩm và sản phẩm chăm sóc cá nhân.

Điều chế sản xuất

Triticum Vulgare (Wheat) Germ Oil là dầu được chiết xuất từ mầm lúa mì bằng phương pháp ép lạnh.

Cơ chế hoạt động

Có khả năng thấm sâu nhưng chậm vào da, giúp làm đầy nếp nhăn, cải thiện độ đàn hồi cho da, mang đến làn da tươi trẻ.

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Cây tắc kè đá.

Tên khác: Tổ rồng, Tổ phượng, Cốt toái bổ, Bổ cốt toái.

Tên khoa học: Drynaria bonii Christ thuộc, Họ Ráng (Polypodiaceae), Lớp Dương xỉ ( Polypodiaceae). Ở Việt Nam có mấy loài Tắc kè đá đều được dùng làm thuốc như: Drynaria fortunei J. Sm, Drynaria bonii Christ.

Đặc điểm tự nhiên

Tắc kè đá là loài thực vật sống cộng sinh trên đá hoặc những thân gỗ lớn. Thân rễ có dạng mầm như củ gừng, có lông và được phủ vảy màu vàng bóng.

Cây có 2 dạng lá trên cùng một cây. Một loại là lá hứng mùn thì khô, màu nâu ôm chặt vào thân và có hình trái xoan. Còn 1 loại lá khác là lá bình thường. Lá này thường dài 25 – 45cm, phiến lá màu xanh, lá xẻ thùy lông chim, mỗi lá gồm có 3 – 7 cặp lông chim, cuống dài 10 – 20cm. Lá hứng mùn có hình trái xoan, thường khô, có màu nâu và ôm lấy thân. Mặt dưới lá có các túi bào tử nằm rải rác không đều. Cốt toái bổ sinh sản bằng cách phán tán những bào tử này ra môi xung quanh vào tháng 5 - 6 hằng năm.

Drynaria fortunei J. Sm có lá xẻ răng cưa, bào tử xếp đều đặn còn Drynaria bonii Christ có mép lá lượn sóng, bào tử sắp xếp không đều.

Phân bố, thu hái, chế biến

Cây mọc hoang ở dọc suối, núi đá và trên những thân cây gỗ, những nơi có tiết trời ẩm thấp quanh năm. Ở nước ta Tắc kè đá tập trung nhiều ở các vùng Lạng Sơn, Cao Bằng, Đồng Nai, An Giang, Quảng Trị và Lâm Đồng. Ngoài ra cây Tắc kè đá cũng mọc nhiều ở Miền Trung và Miền Bắc nước Lào và Campuchia.

Thu hái thân rễ Tắc kè đá gần như quanh năm. Nhưng thời điểm thu hái tốt nhất là vào tháng 4 – 9 hằng năm.

Sau khi thu hoạch những thân rễ củ già, chọn lựa những củ có chất lượng tốt đem cạo bỏ lông, loại bỏ hết lá, sau đó thái phiến nhỏ và đem phơi khô. Khi dùng đem đốt nhẹ cho cháy hết lông phủ bên ngoài, đem thân rễ ủ cho mềm rồi tiếp tục tẩm mật và sao vàng tùy từng loại bệnh. Có thể dùng đơn độc hay kết hợp với các vị thuốc khác hợp thành bài thuốc.

Bộ phận sử dụng

Thân rễ của cây tắc kè đá (Tên dược liệu là Rhizoma Drynariae Bonii) - được thu hoạch để làm thuốc.